Uitgangspunten van de ICNCP, de officiële code voor naamgeving van gekweekte planten. Jij hebt vast gekweekte planten in je tuin, op je balkon of vensterbank. Weet jij hoe ze aan hun officiële namen komen?
Op naamkaartjes bij planten in het tuincentrum of de kweker staan soms de wonderlijkste aanduidingen. Alsof de naamgever zijn geliefde, hobby of favoriete plek op aarde onsterfelijk wilde maken met de doopnaam van de plant:
- Cucumis sativus ‘Sonja’
- Solanum tuberosum ‘Peter Pan’
- Tulipa ‘Île de France’, waarvan je overigens een foto ziet bij dit blog
Toch zijn dat niet zomaar aanduidingen, in een gekke bui verzonnen en toegekend. Deze en vele andere gekweekte planten hebben officiële namen gekregen in de ICNCP, een geordende lijst.
Tuinier je natuurvriendelijk? Om dit te kunnen beamen, moet je ook iets weten over plantkunde en natuur. Met basiskennis over planten op zak kan je gemakkelijker keuzes maken. Voor je tuin, natuurlijk. En bijvoorbeeld ook voor je inkoopgedrag in de winkel.
In een serie blogs delen we basale kennis over plantkunde.
Deze keer: de uitgangspunten voor de naamgeving van gekweekte planten.
International Code of Nomenclature for Cultivated Plants
De International Code of Nomenclature for Cultivated Plants (ICNCP) is de nomenclatuurcode voor de naamgeving van gekweekte plantensoorten.
Deze niet-wetenschappelijke namen zijn deels gebaseerd op de nomenclatuur van wilde planten, de ICN, en deels op fantasie. Veel van onze tuinplanten hebben namen gekregen op basis van de ICNCP.
In dit blog kijken we naar de uitgangspunten van de ICNCP.
Meer weten? Lees op deze website alle blogs over naamgeving in de plantkunde en ga ook naar de genoemde links.
Beginselen van de ICNCP
De ICNCP kent 11 beginselen. Laten we enkele daarvan (zeer) losjes en kernachtig vertalen.
Baat
De sectoren akkerbouw, bosbouw en tuinbouw -en trouwens de hele samenleving- hebben baat bij een exact, stabiel en relatief eenvoudig systeem van plantennamen die internationaal kunnen worden toegepast.
Basis
De ICNCP gaat uit van regels uit de ICN en is te beschouwen als een uitbreiding daarvan. Zo komen wij de termen ‘geslacht’ en ‘soort’ uit de ICN ook weer tegen in de ICNCP. De lijst van gekweekte planten gebruikt voor de zogenoemde cultivars de Latijnse namen uit de ICN en voegt daar aanduidingen aan toe in een volkstaal zoals het Engels. Vaak zijn het dus fantasienamen.
Drie rangen
Gekweekte planten kunnen in het algemeen door 3 systematische rangen worden aangeduid. De namen van deze rangen zijn:
- Geslacht,
of groep die ontstaan is uit kruising of andere vorm van menging van geslachten (geslachtshybride) - Soort,
of groep die ontstaan is uit kruising of andere vorm van menging van soorten (soorthybride) - Cultivar ofwel cv.
Cultivar: de term toegelicht
Een cultivar is een plant of een plantengroep die geselecteerd is op wenselijke eigenschappen, waarvan het behoud mogelijk is door teelt of andere vormen van vermeerdering. Met andere woorden: een cultivar kan zonder hulp van de mens geen nakomelingen krijgen met dezelfde eigenschappen.
De term ‘cultivar’ wordt sinds 1953 gebruikt. De ICNCP definieert ‘cultivar’ strikt, zodat er geen twijfel bestaat over de kwalificatie van een nieuwe variëteit als cultivar.
Een cultivar kan zonder hulp van de mens
Een ander woord voor cultivar is ‘ras’.
geen nakomelingen krijgen met dezelfde eigenschappen.
Synoniemen
De eerste naam voor een cultivar die volgens de ICNCP is geregistreerd, is de juiste. Eventuele anderen zijn synoniemen. Daarom zie je bijvoorbeeld in catalogi van planten of zaden vaak meer namen staan voor dezelfde plant.
Ras
Er zijn ook andere termen dan ’cultivar’ in omloop, maar telkens treedt verwarring op. Zo kom je ‘cultuurvariëteit’ tegen.
De enige Nederlandse term die alléén betrekking heeft op gekweekte planten, is ‘ras’.
In andere talen:
-Sorte (Duits)
-Cultivated variety (Engels), vandaar ook wel de Nederlandse term ‘cultuurvariëteit’
-Variété (Frans)
Links
- ICNCP op website van International Society for Horticultural Science (ISHS, Engelstalig)
- Eerste pagina’s van ICNCP, met onder meer inhoudsopgave en beginselen (Engelstalig)
- Eerste pagina’s van ICNCP editie 1953 in het Nederlands, met onder meer historisch overzicht
