Park Vordenstein in Schoten, nabij Antwerpen, heeft alles van een landgoed. Alleen een kasteel ontbreekt.
Wel staat er een fraai gerestaureerde oranjerie uit 1800. Vanaf het terras overzie je de uitgestrekte tuinen. Ik bezocht de tuinen op een snikhete dag in augustus 2018.
Behalve sierplanten en vijvers strijden ook groenten en kruiden om je aandacht. Men laat er historische kennis over voedsel- en gebruiksplanten herleven. Vooral daarom is Vordenstein een aanrader!
Foto: vogelverschrikker bewaakt historische moestuin Vordenstein
Ommuurde oranjerietuin Vordenstein
Landschapspark Vordenstein heeft een totaaloppervlak van ca. 110 hectare. De ommuurde oranjerietuin ligt in het zuidwesten van het park (zie kaart) en is indrukwekkend groot. Binnen de muren liggen verschillende thematuinen.
Historische gegevens over de (moes)tuinen zijn zeer onvolledig. In 2014 begon men toch met een grootschalige opknapbeurt. Voor Discutafel zijn vooral de historische moestuin en de kruidentuin interessant.


Historische moestuin
Aan de ene zijde van de oranjerie is een historische moestuin aangelegd. De diversiteit aan planten is hier groot. Er staan ook oude en minder gebruikelijke soorten bij. Het ecologische beheer en onderhoud is in handen van liefhebbers en Tuinpunt. Dat is de Koninklijke Tuin- en Landbouwmaatschappij ofwel de Groei & Bloei van Vlaanderen. Wij hadden geen toegang tot de moestuin, maar konden het geheel overzien vanaf het pad.
De moestuiniers beplanten en onderhouden de ca. 15 perceeltjes. Ieder perceel is even groot. De opbrengst is voor de moestuiniers zelf. Ze hebben overigens niet alle vrijheid qua beplanting. De Vlaamse overheidsinstelling Agentschap voor Natuur en Bos en Tuinplant stellen zaden van minder bekende soorten ter beschikking aan de tuiniers. Hiervan moeten zij een bepaald minimum telen.
Er zijn ook gemeenschappelijke activiteiten, zoals een oogstfeest en werkvergaderingen.
De historische moestuin leer je beter kennen in een audioreportage van Discutafel. Publicatiedatum hiervan was bij het schrijven van dit artikel nog niet bekend. Ga bij de reeds gepubliceerde Nederlandstalige podcasts na of deze uitzending al online staat, of zoek via de zoekbalk op ‘historische moestuinen‘.


Historische kruidentuin

Aan de andere zijde van de oranjerie pronkt de kruidentuin van bijna 0,5 hectare. Naar verluidt gaat de oogst naar de keukens van top-chefs. De kruidentuin is ingericht op basis van functionele en esthetische beginselen. Deze combinatie is typisch voor de bloeiperiode van de kruidkunde in deze streken in de 16de eeuw.
Ik heb erg genoten van de historische toelichting bij de diverse gebruiksplanten. Zo wordt een wandeling door de kruidentuin vanzelf een dwaaltocht door het verleden!
Waarvoor gebruikte men planten in die tijd?
Welke toepassingen hebben wij sindsdien bedacht?
En welke zijn juist in onbruik of vergetelheid geraakt?
Naschrift: we wijdden in december 2018 een podcast aan de historische kruidentuin van Vordenstein. Zoek op ‘historische kruidentuinen‘ en kijk welke we intussen misschien nog meer hebben bezocht!
Kruidenboek van Doedens
Één der grote kruidkundigen uit oude tijden was Rembert Dodoens. De kruidentuin van Vordenstein heet dan ook wel de Dodoenstuin. Zijn Cruydeboeck (of Cruijdeboeck of Cruydt-Boeck) uit 1554 wordt er geregeld geciteerd. Het is een herbarium en een hoogtepunt op het gebied van de geneeskunde in de 16de eeuw.
Dodoens stelde dit boek samen om apothekers en artsen opnieuw bij te brengen, welke betekenis planten konden hebben in de geneeskunde. Volgens hem dreigde veel van die kennis verloren te gaan. Klinkt je dat niet bekend in de oren?


Update
Dodoens beschreef in zijn Cruydeboeck ook de daslook. Dit plantje staat centraal in aflevering 74 van Discutafel.
Natuur en cultuur van landgoed Vordenstein
Ik interesseer mij ook voor natuur en cultuur van Vordenstein, en verdiepte mij in de mensen voor wie de kruidentuin destijds was bedoeld.
Jij ook? Lees dan een artikel dat ik op persoonlijke titel en op een andere website schreef over dit kasteelpark … zonder kasteel.
Meer weten?
Bereikbaarheid
Wij bezochten de tuin in augustus 2018 op de bonnefooi en komen zeker terug. Al is het alleen al voor de wandelroutes in de bossen van Vordenstein. Op Antwerpen Centraal huurden we fietsen. De rit is 10 kilometer lang en leidt grotendeels door sterk verstedelijkt gebied. Komende met de fiets konden wij de ingang aanvankelijk moeilijk vinden, want de bebording stond elders. Er is helaas geen halte van het openbaar vervoer in de nabije omgeving.


Bezoekersinfo en specialistische naslagwerken
Het is moeilijk om relevante en beknopte informatie te vinden over dit prachtige landschapspark en de tuinen. Vordenstein lijkt een goed bewaard geheim van Vlaanderen!
Hieronder toch enkele tips voor bezoekers en voor hen die meer willen weten over (plant)historie en natuurwaarden van het domein. Onderzoek tevoren even of je in de oranjerie terecht kunt voor een hapje of drankje.
- De website van de kruidentuin werd ten tijde van ons bezoek nauwelijks onderhouden. Op mijn contactaanvraag in het voorjaar van 2018 kwam geen reactie.
Update 2022: website is er niet meer. - Ze hebben kennelijk meer met Facebook (update 2024: toch niet, want link is vervallen).
- Vordenstein (Agentschap Natuur & Bos)
- Vordenstein: harmonisch park- en groenbeheerplan, geïntegreerd bosbeheerplan (817700/R/873092/Mech Beheerplan Vordenstein, 25 mei 2009 – 70 – Definitief beheerplan). Stevig document voor de liefhebber van landinrichting en landgoedhistorie.
Update 2022: niet meer online beschikbaar. - Domein Vordenstein (Inventaris Onroerend Erfgoed)